ประวัติจังหวัดปัตตานี

    

   ปัตตานีเป็นที่แวะพักจอดเรือเพื่อแลกเปลี่ยนซื้อขายสินค้าระหว่างพ่อค้าชาวอินเดียทางตะวันตกกับพ่อค้าชาวจีนทางตะวันออกและชนพื้นเมืองบนแผ่นดินและตามหมู่เกาะใกล้เคียงต่างๆนอกจากนั้นยังเชื่อมั่นอีกด้วยว่าปัตตานีเดิมเป็นอาณาจักรที่เก่าแก่ตามที่ปรากฎในเอกสารโบราณที่กล่าวมาหลักฐานทางโบราณคดีที่แสดงร่องรอยของความเจริญร่งเรืองในอดีตของปัตตานีที่บริเวณอำเภอยะรังเป็นซากร่องรอยของเมืองโบราณขนาดใหญ่ซ้อนทับกันถึง3เมืองมีซากเป็นโบราณสถานปรากฏอยู่ไม่น้อยกว่า 40แห่ง ซากเนินโบราณสถานบางแห่งได้รับการขุดแต่งและอนุรักษ์ไว้เช่นโบราณสถานบ้านจาเละ3แห่งซึ่งเป็นซากอาคารศาสนสถานก่ออิฐที่มีการขัดแต่งประดับฐานชั้นล่างๆ และยังค้นพบโบราณวัตถุจำนวนมากเช่นสถูปจำลองดินเผ่าพระพิมพ์ดินดิบ และดินเผาบางชิ้นมีตัวอักษรซึ่งนักภาษาโบราณอ่านและแปลว่าเป็นอักษรปัลลวะ(อินเดียใต้)ภาษาสันสกฤตเขียนเป็นคาถาเนื่องในพุทธศาสนาลัทธิมหายานพระโพธิสัตว์สัมฤทธิ์และเศษภาชนะดินเผาประเภทต่างๆโบราณวัตถุเหล่านี้มีอายุอยู่ในราวพุทธศตวรรษที่12-13สอดคล้องกับจดหมายเหตุจีนที่ได้กล่าวถึงไว้